Kako se promijenio teror u Evropi?

Nakon napada u Parizu i Briselu za mnoge Evropljane su teroristički napadi realniji i bliži nego ikad. No, ako se pogleda na istoriju terorizma u Evropi, i godinu 1979. u kojoj se dogodilo više od 800 napada u Evropi, taj osjećaj možda i nije realan, kažu naučnici sa Merilend univerziteta.

Između 1970. i 1990. više stotina napada godišnje su bili pravilo. Takođe i broj žrtava, preko 150 godišnje, nije bio usamljen slučaj. Poređenja radi prošla godina je iz evropskog ugla, sa napadima na satirični magazin Šarli Ebdo (Charlie Hebdo) i serijom terorističkih napada u Parizu 13. novembra, bila prilično mračna. Ali, ovaj veliki broj žrtava je izuzetak u posljednjih deset godina.

Stari i novi terorizam

Pregled: terorističke organizacije kao što su IRA u Irskoj, baskijska ETA u Španiji, komunističke Crvene brigade u Italiji i ljevičarski ekstremni RAF (Frakcija crvene armije) u Njemačkoj, kao i druge neevropske terorističke ćelije 70-ih i 80-ih godina su stavljale na iskušenje vlade evropskih zemalja. "Skoro svaka država je tada imala svoj sopstveni terorizam", kazao je Rolf Tophofen (Tophoven), direktor Instituta za prevenciju kriza iz Esena.

Tophofen više od 30 godina proučava međunarodna teroristička kretanja. Razlike u odnosu na današnji terorizmom su jasne. Terorizam 70-ih i 80-ih bio je vrlo politički motivisan. "Terorističke organizacije su fiksirale određene zemlje i nije bilo fenomena prekograničnog terorizma", kaže Tophofen. Dok danas, grupe poput 'Islamske države' ili 'Al Kaide', djeluju navodno iz vjerskih ubjeđenja. "Mi danas najčešće imamo religiozno motivisani terorizam. One zloupotrebljavaju islam i oslanjaju se na šok- efekat nakon napada."

Nove grupe, novi ciljevi

"Teroristi ne vole mnogo mrtvih, ali vole veliku publiku", ovo je 1975. izjavio Brajan Dženkins (Brian Jenkins), američki naučnik koji je proučavao terorizam. No, napadi na željezničkoj stanici u Bolonji sa 85 mrtvih i onaj na američki avion iznad škotskog Lokerbija u kojem je poginulo 270 ljudi, ne uklapaju se u ovu sliku. Teroristi su 70-ih na nišanu imali prije svih političare i industrijalce. Tako je bilo i u slučaju Hansa Martina Šlajera (Schleyer), (industrijalca koji je tokom Drugog svjetskog rata bio i u redovima SS jedinica prim. red.), kojeg su oteli a kasnije ubili pripadnici terorističke grupe RAF. A sada se sve promijenilo iz korijena. Danas se puca i bacaju se bombe. Filozofija terora je da treba mrtva tijela. Oni žele da ubiju i rane što više ljudi", smatra Tophofen. I pregovori s državom su dio prošlosti, kao što je na primjer bilo prilikom otmice Lufthanzinog aviona 1975.

Brutalni napadi privlače više pažnje

Prema podacima Univerziteta Merilend, broj napada u Evropi je opao od 1979. No, to ne znači da zbog toga automatski ima manje mrtvih. Tako je u bombaškom napadu na regionalni voz u Madridu ubijena 191-a osoba. Napadači su u ovom slučaju bili islamistički teroristi. Godinu dana kasnije, u samoubilačkom napadu islamista na londonski metro ubijeno je 56 ljudi a više od 700 njih povrijeđeno, mnogi od njih teško.

Nakon desetogodišnje pauze terorizam se vratio u Evropu. Mnogi smatraju da je jači nego ikad. "70-ih i 80-ih nije bilo digitalnih sloboda kao danas", kaže Tophofen. "Stoga terorizam danas, zahvaljujući društvenim mrežama, prodire mnogo dublje u svijest i u psihu ljudi." Pored toga su 70-ih i 80-ih žrtve birane ciljano, a danas svako može da bude žrtva. "Rečenica tipa 'u pogrešno vrijeme na pogrešnom mjestu' je nažalost ponovo dobila na značaju."

Iako je ranije češće dolazilo do napada, eksperti za terorizam ne smatraju da je povećani strah od terorizma u Evropi pretjeran. "Zbog najnovijih napada strahuje se da je Evropa sve više na nišanu", kaže Tophofen.

Gledano na međunarodnom nivou, Evropa je do sada bila relativno pošteđena. Broj terorističkih napada je u svijetu, za razliku od evropskog trenda, od 2001. do 2014. značajno porastao. Prema podacima iz Globalne baze podataka o terorizmu naučnika sa Univerziteta Merilend, od ukupnog broja napada u posljednjih 14 godina širom svijeta 0,3 odsto njih se dogodilo u Evropi.