Saga o revizorskim izvještajima

Glavna služba za reviziju javnog sektora je po definiciji nezavisna institucija koja obavlja reviziju javnih računa vlade, ministarstva, jedinica lokalne samouprave kao i širok spektar drugih javnih institucija. Služba o tome kroz izvještaje obavještava Narodnu skupštinu RS na koji način je trošen javni novac.

…i nikom ništa

Tako je bilo i 2008. godine kada je Glavna služba za reviziju Republike Srpske, na čelu sa tadašnjim revizorom Boškom Čekom , utvrdila niz malverzacija prilikom izgradnje autoputa Banjaluka – Gradiška i cijelog postupka koji je pratio izgradnju. Tadašnji glavni revizor RS Boško Čeko utvrdio je 2008. godine da je cijena radova nakon potpisivanja osnovnog ugovora porasla za preko 150 procenata, dok zakon dozvoljava maksimalno 50 odsto. Izvještaj je usvojen u skupštini RS, mediji su neko vrijeme o tome pisali ali niko nikada nije pokrenuo nikakvu odgovornost u ovom slučaju. Slično je, kažu revizori, i u svim ostalim oblastima.

“Nikakvu svrhu nemamo od revizije, već samo nepotrebne troškove. Ako već neće odgovarati niko za negativan revizorski izveštaj, zašto se onda rade. Za koga. Nigdje u revizorskom izvještaju ne piše o stotinama miliona pokradenih i upropaštenih preduzeća a imamo afere koje su teške više stotina milona maraka pa niko ne odgovoara. Kako će odgovarati onda za pogrešno knjiženje ili nepoštovanje procedure javnih nabavki”, kaže Miladin Stanić, poslanik SDS-a u Narodnoj skupštini RS.

Neshvatljivo da niko godinama ne reaguje

Upravo to je problem kada je riječ o reviziji jer mnogi su mišljenja da revizorski izvještaji služe samo kako bi zadovoljili formu. Oni koji bi trebalo čak da odgovaraju, uglavnom su “van dometa” nadležnih organa i sankcija.

"U normalnim društvima revizorski izvještaj je nezavisni dokument koji predstavlja obavezu realizacije preporuka. Ukoliko nije ispoštovano bilo šta od preporuka onda je to lična odgovornost prvih ljudi tih javnih organa a onda i svih u lancu. Neshvatljvo je da niko godinama ne reaguje”, kaže ekonomista Zoran Pavlović. 

Javne nabavke su rak rana cijelog društva i procjenjuje se da se preko njih godišnje “uberu” milioni maraka u privatne džepove. Upravo javne nabavke, poručuju iz Službe za reviziju BiH, biće predmet interesovanja u ovoj godini.

“Fokus revizije, finansijske revizije, revizije učinka, biće  javne nabavke. Ako ništa drugo onda zbog činjenice da se iz budžeta institucija BiH izdvaja od 200 do 250 miliona maraka čije se trošenje mora pratiti”, kaže Ranko Krsman, zamjenik revizora BiH.

Obavezno otkloniti nedostatke

Glavna služba za reviziju javnog sektora daje preporuke za otklanjanje nedostataka u izvještajima, tamo gdje utvrde da oni postoje. Služba može da da pozitivno, negativno ili mišljenje sa rezervom u zavisnosti od stepena poštovanja zakonskih procedura, odnosno da li je nešto urađeno mimo zakona ili ne. Te javne institucije obavezne su da otklone nedostatke, ukoliko je revizor dao negativno ili mišljenje sa rezervom.

Samo u RS Glavna služba za reviziju javnog sektora utvrdila je 31 odsto pozitivnih izvještaja kada je riječ o revizijama u protekloj godini. 66 odsto dobilo je mišljenje sa rezervom dok je tri odsto negativnih, što znači da su u 69 odsto slučajeva institucije morale otkloniti nedostatke. Međutim, problem je što najveći broj preporuka revizora ne bude otklonjen a mehanizmi koji bi tada trebalo da se uključe, ne aktiviraju se. Tu se prvenstveno misli na pravosudne institucije koje su u više naravata imale osnova za pokretanje pitanja odgovornosti iako to nikada nije urađeno, kažu u službi za reviziju ali i pravni stručnjaci.

A zašto u BiH ne reaguju pravosudne institucije? Bivši zamjenik Pravobranioca RS, advokat iz Banjaluke Nikola Tomašević kaže da upravo u tome što sve strane "peru ruke od odgovornosti" leži najveći problem zbog čega nema slučajeva koji su dobili sudski epilog, a procedure su, kaže, u ovom slučaju veoma jasne. Samo je pitanje da li neko želi toga da se pridržava ili ne.

Izbjegavanje odgovornosti

"Glavna služba za reviziju nema zakonsku obavezu da izvještaje prosljeđuje tužilaštvu. Međutim, ima obavezu, ukoliko u reviziji utvrdi da su se neke nepravilnosti dogodile kao posljedica krivičnog djela. U tom slučaju revizor je obavezan da tužilaštvu prijavi izvršenje krivičnog djela a to revizor ne radi. On napiše izvještaj, dostavi ga i kaže `ja sam svoje odradio, ja izvještaj dostavljam nadležnim organima, neka oni ocjenjuju ima li krivičnog djela ili nema pa neka prijave`. Narodski rečeno, svi peru ruke”, kaže Tomašević.

Ranije je Tužilaštvo u Banjaluci saopštilo da radi na nekoliko predmeta na osnovu izvještaja Glavne službe za reviziju ali do sada nijedan nije dobio sudski epilog. Nekoliko njih odbačeno je kao neosnovano i istraga je obustavljena.

Revizori (ne)zadovoljni

Revizori upozoravaju da je proteklih nekoliko godina postala praksa da se preporuke ignorišu, bez obzira da li se radi o entitetskom ili državnom nivou.

“Skoro 21 odsto je nerealizovanih preporuka revizora. Često je pitanje da li smo zadovoljni sa ovim procentom… ja bih mogao reći da smo relativno zadovoljni. Očigledno je da ima prostora za dadatno unapređenje, pa bi recimo optimalni cilj bio da se preko 90 odsto preporuka realizuje”, kaže glavni revizor za reviziju javnog sektora u RS, Duško Šnjegota, navodeći da to znači da bi optimalan cilj bio da se od svih izvještaja u kojima se definiše da u javnim institucijama nije poštovana procedura, da se svi nedostaci otklone u preko 90 odsto slučajeva, što je teško očekivati u BiH. Međutim, nije mogao da kaže zašto negativne izvještaje ne prati adekvatna reakcija nadležnih organa, bilo da se radi o policiji ili pravosuđu.

“Na to pitanje ja nemam odgovor. U prošloj godini je bilo dosta događaja o kojima se govorilo u javnosti kada je riječ o reviziji i reakciji određenih institucija. Ipak, treba shvatiti koncept revizije. Za nas nije pitanje šta radi neko tužilaštvo i mi taj dio ne možemo komentarisati. Mi to pratimo na način kako nam vi, mediji ponudite kao informaciju”, kaže Šnjegota.

Kada je riječ o evropskoj praksi Pavlović kaže da je standard ispunjavanja preporuka preko 90 odsto dok je u BiH taj nivo negdje oko 50 odsto: “Tako da je vrijednost revizorskih izvještaja nažalost svedena na nizak nivo ili onih koji primaju platu u službi za reviziju, a praktično dalje aktivnosti se zaustave nakon toga”, zaključuje Pavlović.