"افغانستان در شفافیت منابع استخراجی ناکام است"

در تحقیق "دیده بان شفافیت" کشورهایی که بهترین مدیریت منابع معدنی را دارند 100 نمره گرفته اند، اما افغانستان توانسته 33 نمره را به دست آورد. کشورهایی که کمتر از 40 نمره گرفته اند، در شفافیت منابع استخراجی ناکام به شمار می روند.

یما ترابی، رییس "دیده بان شفافیت افغانستان" روز یکشنبه 29 ثور 1392 در یک کنفرانس خبری در کابل گفت که یافته های این بررسی نشان می دهند که افغانستان در عرصه شفافیت منابع استخراجی ناکام است: «یافته های ما اول این است که افغانستان ناکام شده، از 100 نمره 33 نمره گرفته؛ دوم این که چهل و نهم کشور شده از 58 کشور، یعنی در رده بسیار پایین قرار داریم».

این بررسی و تفحص از ماه جنوری تا اکتوبر سال 2012 انجام شده و از سوی انستیتوت بین المللی نظارت عواید، تجزیه و تحلیل گردیده است.

مسوولان دیده بان شفافیت می گویند یافته های این تفحص از تصدی های دولتی مانند افغان گاز، زغال سنگ شمال و شرکت کود و برق منفی است و این شرکت ها وضعیت خوبی ندارند.

ترابی گفت زمینه سو استفاده از عواید شرکت های دولتی نیز وجود دارد: «وقتی آخرین راپور از طریق ابتکار شفافیت نشر شد، در آن جا 285 میلیون افغانی تفاوت وجود داشت؛ این تفاوت که در راپور دوم بود با تفاوتی که در راپور اول است 65 میلیون افغانی است، [اما] تاحال حل ناشده باقی مانده است».

یافته های دیده بان شفافیت نشان می دهند که روزانه حداقل 50 لاری زغال سنگ به صورت غیرقانونی از منطقه مرزی "خیبر" عبور می کنند و به پاکستان منتقل می شوند.

امکان سو استفاده‌های کلان

دیده بان شفافیت افغانستان می گوید در صورتی که عواید و قراردادهای منابع استخراجی شفاف نباشند، امکان سو استفاده های بزرگ مالی که به میلیاردها دالر می رسد، وجود دارد.

این تفحص نشان می دهد که افغانستان در زمینه داشتن قوانین و مقرره ها در عرصه استخراج منابع معدنی، وضعیت خوبی دارد. نمره افغانستان در داشتن قوانین و مقررات 63 است و در بخش گزارشدهی فعالیت های منابع استخراجی، افغانستان 29 نمره را به دست آورده است. یما ترابی گفت: «در روی کاغذ ما بهتر عمل می کنیم تا این که در عمل ما گزارش بدهیم و معلومات به مردم ارایه شود".

به گفته رییس دیده بان شفافیت، افغانستان از جمله 15 کشور جهان است که قراردادهای بزرگ منابع استخراجی را نشر می کند و در اختیار مردم قرار می دهد.

با این همه، مسوولان دیده بان شفافیت می گویند افغانستان قانون دسترسی به معلومات ندارد و این موضوع سبب شده تا نمره افغانستان در شفافیت منابع استخراجی کاهش یابد.

آقای ترابی گفت شفافیت زمانی تامین می شود که اداره های نظارتی مانند اداره کنترول و تفتیش گزارش های خود را در اختیار مردم و نهادهای مدنی قرار دهند: «حکومت افغانستان تا امسال، راپورهای اداره کنترول و تفتیش را در اختیار مردم قرار نمی دهد و این باید در سال های آینده تغییر یابد. نورم بین المللی کشورهای پیشرفته این است که وقتی یک اداره کنترول و تفتیش می کند تنها برای خود نگاه نکند یا تنها در اختیار پارلمان قرار ندهد. باید مردم نیز آگاه شوند».

این نهاد نظارتی تاکید کرد شفافیت منابع استخراجی رابطه مستقیم به قانون دسترسی به معلومات دارد.