تحریمات امریکا علیه ایران تجارت افغانستان را هم متاثر می کند

بندر تجاری "چابهار" در جنوب شرق ایران، با سرمایه گذاری هند، در حال حاضر توسعه داده می شود تا راه جدید تجاری و مواصلاتی برای کشور افغانستان مهیا گردد. این راه به طور بالقوه امکان افزایش تجارت کشور محاط به خشکی افغانستان را فراهم می کند و وابستگی آن را به پاکستان از بین می برد.

این در حالی است که در پی تنش های سیاسی، پاکستان راه های مواصلاتی خود را به روی تجار افغانستان بسته است. تجارت افغانستان به شدت به بندر کراچی پاکستان وابسته است.

بهبود اقتصاد افغانستان همچنان سبب خواهد شد تا این کشور کمتر به کمک های خارجی وابسته باشد و از سویی به کاهش تجارت غیرقانونی مواد مخدر، منبع درآمد اصلی شورشیان طالبان، منجر خواهد گردید.

اما تصمیم ترامپ مبنی بر وضع دوباره تحریمات بر ایران و مجازات موسسات و شرکت هایی که با تهران معاملات تجاری انجام دهند، پروژه توسعه بندر چابهار را زیر سایه برده است به طوری که، به عنوان مثال بانک ها از ترس مجازات ممکن است پای خود را از این پروژه بیرون بکشند.

یک دیپلومات ارشد هندی گفته است: «تصمیم ترامپ ما را باز به نقطه اول بازگرداند و ما مجبور هستیم تا بار دیگر روی شرایط پروژه چابهار مذاکره کنیم». این دیپلومات در ادامه همچنان خاطرنشان کرد: «این مسیری است که می تواند تجارت هند- ایران – افغانستان را تغییر دهد اما حالا همه چیز در وضعیت نامطمئنی است».

پروژه مشترک توسعه بندر چابهار بین سه کشور ایران، هند و افغانستان در سال ۲۰۱۶ به بهره برداری گرفته شد. به نظر می رسد که بارگیری و ترافیک زیادی در این بندر دیده شود هرچند که تاکنون فقط برخی از کانتینترهای گندم اهدایی هند به چابهار رسیده است. صدور اولین محموله میوه خشک افغانستان به هند نیز انتظار نمی رود که پیش از ماه جولای امسال انجام شود.

حداقل سه قرارداد برای توسعه زیرساخت های بندر چابهار درحال حاضر به تعلیق درآمده اند. دو شرکت چینی و یک گروه فنلندی کار خود را متوقف کرده اند. یک فرد آگاه از این پروژه گفته است که بانک ها منتظر تضمین و شفافیت از سوی واشنگتن هستند.

علاوه بر این، تاجران افغان که به مسیر جایگزین به جای بندر کراچی امید داشتند، حالا احساس می کنند که از سیستم بانکی جدا شده اند و به سیستم سنتی حواله روی آورده اند؛ اما سیستم حواله برای حرکت دادن اقتصاد تجاری کافی نیست.

یک مسئول اجرایی یک موسسه وام دهنده افغان می گوید: «ما می دانیم که بانک های همکار ما اجازه نمی دهند که برای کالاهایی که از این بندر می آیند، پول بپردازیم».

چابهار بخشی از یک رشته پروژه های ترانسپورتی و انرژی است که به منظور ارتقای تجارت افغانستان روی دست گرفته شده اند. این پروژه ها در واقع اساسات صنعتی معادن افغانستان را تشکیل خواهند داد؛ صنعتی که شامل هزاران میلیارد ذخایر طبیعی دست ناخورده است.

این در حالی است که سال گذشته پاکستان به مدت ۵۰ روز مرزهای خود را به روی شهروندان و تاجران افغان بست. بندر چابهار می تواند این وابستگی را کاهش دهد و روابط تجاری با قدرت های منطقه از جمله هند را تقویت کند.

بارنت روبین، کارشناس "مرکز همکاری بین المللی" در دانشگاه نیویورک می گوید که "تنها راهی که هند می تواند در توسعه اقتصادی افغانستان دخیل باشد، پروژه چابهار است". روبین می گوید: «سیاست ما در قبال ایران با سیاست ما در قبال افغانستان با هم تصادم کرده اند».

کمک های خارجی

حدود ۱۷ سال پیش، ائتلاف نظامی به رهبری ایالات متحده رژیم طالبان را در افغانستان سرنگون کرد؛ با آن هم این کشور همچنان فقیرترین کشور جهان باقی مانده است و به شدت به کمک های خارجی وابسته است.

جدا از تجارت غیرقانونی موادمخدر که حدود ۲ میلیارد دالر عاید دارد، صادرات اصلی افغانستان شامل میوه تازه و خشک، و قالیچه است که هیچ کدام از این اقلام نمی تواند با بخش کوچکی از درآمد موادمخدر برابری کند.

کارشناسان می گویند که اول از همه، افغانستان قصد دارد تا محصولات زراعی از جمله انار و انگور را از طریق چابهار به هند صادر کند. نهایتا این صادرات افغانستان گسترش می یابد و منابع معدنی نیز شامل آن می گردد. این در حالی است که ترامپ علاقمندی نشان داده تا این منابع معدنی را برای شرکت های امریکایی به دست آورد.

کارشناسان می گویند که هند البته می خواهد با ایجاد ریل از معدن آهن "حاجیگک" در مرکز افغانستان، سنگ آهن را به بندر چابهار و بعد هند انتقال بدهد. کشور هند حق استخراج معدن حاجیگک را از دولت افغانستان گرفته است.

توماس لینچ، کارشناس "دانشگاه دفاع ملی" ایالات متحده می گوید: «بخش اقتصادی برای ایجاد نور امیدی برای افغانستان و عبور اقتصاد این سرزمین محاط به خشکی از اقتصاد موادمخدر محور، بسیار مهم است».

لینچ می گوید: «دیگر هیچ راه مشروع و قابل اتکایی برای انجام چنین کاری وجود ندارد. شما نمی توانید این کار را از طریق راه هوایی انجام دهید؛ نمی توانید از طریق پاکستان انجام دهید چون آنها (پاکستانی ها) از هرچیزی اخاذی می کنند». این کارشناس امریکایی می گوید: «خط زندگی [برای افغانستان] از چابهار می گذرد».

با این حال، تعلیق پروژه چابهار به دلیل جریمه ایالات متحده سبب می شود که این کشور افغانستان را همچنان وابسته به پاکستان نگه دارد.

این مسئله سبب بروز تناقض دیگری در استراتژی ترامپ می شود چرا که ترامپ می خواهد تا بر اسلام آباد فشار وارد کند تا پناهگاه های شورشیان را در پاکستان بسته کند و آنها را مجبور سازد تا به میز مذاکره بیایند.

دیپلومات های افغان به شدت لابی و رایزنی کرده اند تا شرکت های افغانستان را از مجازات به خاطر کار در پروژه چابهار معاف کنند اما تلاش آنها بی نتیجه بوده است. افغانستان منتظر است تا ببیند تصمیم نهایی واشنگتن چیست.

عتیق الله نصرت، مدیر اجرایی اتاق تجارت و صنایع افغانستان می گوید: «حالا نااطمینانی این است که نمی دانیم چه اتفاقی به پروژه چابهار می افتد». او توضیح می دهد: «ما تاکنون هیچ پاسخی نشنیده ایم و منتظریم تا ببینیم چه می شود».

رویترز / ع. ح.