آینده افغانستان به مواد خام معدنی وابسته است

افغانستان قرار است به زودی دیگر محل جنگ با تروریسم نباشد، بلکه به عنوان جایگاه اقتصادی برای آینده نگریسته شود. دست کم این موضوع روز جمعه (5 جولای) در نخستین دور گفتگوها درباره مواد خام معدنی میان آلمان و افغانستان مطرح شد. براساس اظهارات مقام های افغانستان، این کشور دارای ذخایر معدنی به ارزش بیش از سه هزار میلیارد دالر امریکایی است که در میان آنها مواد ارزشمندی مانند خاک های نادر، لیتیم، آهن، تنگستن، مس، سرب و جست وجود دارند. لیتیم و خاک های نادر برای بخش صنعت آلمان اهمیت خاصی دارد. هر دوی این مواد در تولیدات کمپیوتر و تیلفون های هوشمند به کار می روند.

وزارت همکاری های انکشافی آلمان بر این نظر است که افغانستان می تواند در کمتر از 20 سال در جمع کشورهای صادر کننده مهمترین مواد خام جهان باشد. آلمان طبعاً می خواهد در این راستا سهم داشته باشد. در چهارچوب سرمایه گذاری ها و همکاری های انکشافی قرار است این کشور در درازمدت زمینه همکاری را با افغانستان ایجاد کند.

وحید الله شهرانی، وزیر صنایع و معادن، و دیگر نمایندگان حکومت افغانستان برای گفتگو درباره سرمایه گذاری در بخش مواد خام معدنی به برلین دعوت شده اند. شهرانی گفت که اقتصاد افغانستان می تواند بی اندازه از مواد خام سود ببرد. آلمان برای او نخستین آدرس در راستای همکاری های اقتصادی است.

شهرانی توضیح داد: "ما همکاری خود را با آلمان تقویت کرده ایم؛ زیرا آلمان بزرگترین کشور وارد کننده مواد معدنی است. از مدتی به این سو، شماری از شرکت های مشوره دهنده آلمانی در افغانستان فعال هستند. آلمان یکی از مهمترین بازیگران در سطح جهانی است".

زمینه ساز منازعات بیشتر؟

در حال حاضر اقتصاد افغانستان به شدت به زراعت و مالداری وابسته است. وحید الله شهرانی گفت تقریباً در ده سال آینده انتظار دارد که سکتور مواد خام افغانستان 40 درصد از تولیدات ناخالص داخلی این کشور را تشکیل دهد. این در حالی است که افغانستان همزمان یکی از فاسدترین کشورها در سطح جهانی به شمار می رود. زرغونه رسا از نهاد "ابتکار شفافیت منابع استخراجی افغانستان" می گویند این بسیار مهم است که منابع زمینی افغانستان زمینه ساز افزایش تنش ها در این کشور نگردند.

خانم رسا می گوید: "افغانستان هنوز کشوری در حال جنگ است. وضعیت امنیتی قناعت بخش نیست. ما ده ولایت داریم که دارای مواد خام کافی هستند، اما این مواد قابل دسترس نیستند. شرکت هایی که این جا فعالیت می کنند، در سطح استنداردهای بین المللی نیستند. ما تلاش می کنیم آگاهیدهی کنیم که از این مواد به روش مناسب کار گرفته شود".

خانم رسا توضیح می دهد که "ابتکار شفافیت منابع استخراجی افغانستان" نهادی است که به همین خاطر با حکومت همکاری می کند تا شفافیت در استخراج منابع معدنی افغانستان تضمین گردد.

اندرئاس دیتمن از دانشگاه یوستوس –لیبیگ در شهر گیسن آلمان می گوید که وجود ذخایر مواد خام در افغانستان از ده ها سال به این سو آشکار است و به این دلیل نیز موضوعی داغ نیست. به گفته او، نباید مواد خام افغانستان را بیش از اندازه ارزش گذاری کرد، زیرا کشورهای همسایه آن قسماً دارای ذخایر معدنی همسان هستند. برای دیتمن علاقمندی زیاد کشورها به مواد خام قبل از همه دلیل دیگر دارد. این دانشمند جغرافیا می گوید: "در افغانستان مساله بر سر این است تا نشان داده شود که بعد از سال 2014 این کشور مورد بی توجهی قرار نمی گیرد؛ بلکه زمینه همکاری های اقتصادی مهیا می شود. صرف نظر از حضور نیروهای آیساف، در بخش عناصر کمیاب، یورانیم و طلا به هر صورت فعالیت های استخراجی وجود خواهند داشت".

آقای دیتمن می افزاید که در وضعیت مبهم افغانستان با خروج نیروهای بین المللی، این اقدام درست است تا نشان داده شود که افغانستان از این گونه زمینه ها و امکانات برخوردار است. اما باید به این امر سال ها پیش توجه می شد.

کشوری غنی که در فقر به سر می برد

ذخایر معدنی افغانستان تقریبا در تمام مناطق این کشور موقعیت دارند. در حوالی ولایت غزنی، منابع طلا و آهن وجود دارد. در شمال در نزدیکی های مزار شریف، مواد خام کلاسیک مانند نفت و گاز وجود دارد که قسماً استخراج نیز شده اند.

در حوالی کابل، پایتخت، انواع مشخصی از خاک های نادر وجود دارند. گمان می رود که ولایت های غزنی و خوست در مرز با پاکستان دارای یورانیم باشند. در ولایت مرکزی بامیان، معدن آهن "حاجی گگ" وجود دارد که کارشناسان هند قرار است در استخراج آن فعالیت کنند. افزون بر آن افغانستان دومین معدن بزرگ مس جهان را دارد که در شرق لوگر موقعیت دارد. شرکت چینی "ام. سی. سی" چند سال پیش قراردادی را با افغانستان برای استخراج این معدن امضا کرد؛ اما به گفته وزیر معادن و صنایع افغانستان، به دلیل تاخیر در فعالیت ها، آینده این قرارداد مبهم است. دلیل این تاخیر، فقدان زیرساخت ها برای انتقال مواد خام است.

افغانستان کشوری است که به دریا راه ندارد و سیستم خط آهن نیز وجود ندارد. به این دلیل سرمایه گذاران در این کشور باید نخست به تاسیس زیرساخت ها اقدام کنند.

دیتمن می گوید که مسیر ترانسپورتی به ویژه از طریق پاکستان مشکل ساز است. این کشور همسایه همواره مرزهایش با افغانستان را به دلیل ناراحتی از جامعه جهانی مسدود می کند و به این ترتیب راه افغانستان را به بازار جهانی قطع می نماید.

قانون استخراج معادن

برای جامعه جهانی خیلی مهم است که پیش شرط نهادینه شده حقوقی برای سرمایه گذاری های اقتصاد خصوصی در رابطه با مواد خام وضع شود. در این راستا قرار است قانون جدید برای استخراج مواد خام از جانب حکومت افغانستان نقش اساسی داشته باشد تا وابستگی این کشور به کمک های جامعه بین المللی تدریجاً کاهش یابد. این قانون یکی از تعهداتی است که افغانستان در کنفرانس توکیو در سال 2102 در مورد آن ابراز آمادگی کرد تا به این وسیله امدادهای نقدی را در امور انکشافی بعد از سال 2014 دریافت نماید. طرح اولی برای چنین قانونی در آغاز با شکست مواجه شد. این طرح قانون از ماه می سال 2013 به پارلمان برای تصویب ارائه شده است . شهرانی مطمین است که این طرح پیش از تعطیلات تابستانی امسال تصویب خواهد شد. او گفت که این قانون تغییرات زیاد جدید و مثبت را به همراه خواهد داشت. وزیر صنایع و معادن می خواهد علاقمندی های سرمایه گذاران را در این مورد در افغانستان جلب کند.

به همین ترتیب، پنج کشور دیگر از جمله هند، امارات متحده عربی، امریکا، کانادا، بریتانیا، پولند و ترکیه در صف قرار دارند تا در مورد استخراج مواد خام افغانستان قراردادهایی را با این کشور امضا کنند. آلمان در نظر دارد تا یک کنفرانس بین المللی را برگزار کند. دور اول گفتگو درباره مواد خام باید آغازی برای این اقدام ها باشد.