شانس نابرابر تعلیم و تحصیل در کنیا

بسیاری از این کودکان در مکاتب ابتدایی و "مجانی" عامه پیش از این که به صنف هشتم برسند، مکتب را ترک می کنند، زیرا آنها به یونیفورم، بوت، کتاب، کتابچه و قلم نیاز دارند، ولی این ها همه برای بسیاری از خانواده ها گران اند. مکاتب عامه مملو از شاگردان اند و معلمان با درآمد بسیار اندک در این مکاتب تدریس می کنند. در هر صنف درسی بیشتر از 40 شاگرد درس می خوانند. این مکاتب چوکی و میز کافی هم برای شاگردان ندارند، و با کمبود کتاب و قرطاسیه هم رو به رو اند.

برعکس، مکتب های خصوصی مجهز ولی بسیار گران اند. معلمان چنین مکاتب درآمد بیشتر و تحصیلات بهتر دارند. شاگردان پس از هشت سال آموزش در مکتب ابتداییه، باید یک امتحان دولتی را سپری کنند تا معلوم گردد که کدام شاگردان می توانند به مکتب ثانوی بروند. در این امتحان طبعاً شاگردان مکاتب خصوصی شانس بهتر دارند.

انتخاب زودهنگام شاگردان

آموزش در مکاتب ثانوی عامه برای شاگردان روزانه معادل تقریباً یک یورو تمام می شود. این هزینه برای بسیاری از کنیایی ها غیرقابل پرداخت است، زیرا درآمد 20 درصد مردم کنیا روزانه کمتر از یک یورو است. در مکاتب ثانوی خصوصی و پرهزینه تنها یک اقلیت متمول می تواند درس بخواند. آموزش در یک مکتب ثانوی شرط اساسی برای شمولیت در دانشگاه است. از اینجاست که یک شاگرد پیش از صنف نهم تصمیم می گیرد که آیا بعداً تحصیلات عالی اش را ادامه دهد یا نه.

از سوی دیگر فارغان مکاتب ثانوی نیز، به دلیل پرهزینه بودن تحصیلات عالی، شانس کمی برای رفتن به دانشگاه دارند. دولت تنها شاگردانی را کمک مالی می کند که نتایج و نمرات عالی داشته باشند. چنین نتایجی را معمولاً شاگردانی دارند که از مکاتب خصوصی فارغ می شوند. حتی اگر شاگردان مکتب های پرهزینه خصوصی نتایج خوبی هم نداشته باشند، والدین ثروتمند شان می توانند مخارج دانشگاه را بپردازند. مخارج سالانۀ تحصیل در دانشگاه های کینیا معادل درآمد پنج ماهۀ یک معلم است.

عطش آموزش و توسعه مؤسسات تحصیلی

مردم کنیا ارزش زیادی به تعلیم و آموزش قایل اند. بسیاری از والدین آماده اند قرض بگیرند و یا ملکیت خود را بفروشند تا فرزندان شان امکان تحصیلات را داشته باشند. دانشگاه ها و مؤسسات دیگر تحصیلی به منظور فراهم ساختن امکانات برای این عطش آموزش دوره های مختلف آموزشی را در سطوح متفاوت عرضه می کنند. با تأسف که کیفیت این دوره های آموزشی با معیارهای بین المللی مطابقت ندارد.

در دانشگاه های عامه رقم محصلان در پنج سال اخیر دو برابر افزایش یافته است. برای این که این دانشگاه ها در آینده هم استادان ورزیده در اختیار داشته باشند، سالانه باید دست کم یک هزار استاد درجۀ علمی دوکتورا را به دست بیاورند. در حالی که در سال های اخیر رقم این استادان بیشتر از 230 تن نبوده است، که از این جمع 50 استاد تنها از سوی "دی ای ای دی"، یا "مؤسسۀ مبادلات اکادمیک آلمان"، حمایت شده اند. بزرگترین مشکل آموزش استادان جدید در عرصه های علمی است، زیرا بسیاری از محصلان آمادگی کافی برای کسب درجۀ علمی دوکتورا را ندارند.

زنان شانس کمتر دارند

به ویژه زنان جوان کنیایی در وضعیت دشواری قرار دارند. خانواده ها کمتر حاضر اند برای آموزش دختران شان پول خرج کنند. هرچند معیار نمرات برای شمولیت دختران به دانشگاه پایین تر از معیاری است که برای پسران در نظر گرفته شده است، با آنهم شمار دخترانی که به تحصیلات عالی شان ادامه می دهند ناچیز است. از سوی دیگر تمویل تحصیلات عالی از جیب شخصی دلیل دیگری است که سبب تبعیض در مورد دختران می شود، زیرا به تأسی از رسوم و عنعنات در کنیا، از دختران انتظار برده می شود که ازدواج کنند، فرزند به دنیا بیاورند و به خانوادۀ شان رسیدگی کنند.

دخترانی که به دانشگاه می روند بیشتر در رشته های اجتماعیات و علوم بشری تحصیل می کنند، و این رشته ها در جامعۀ کنیا از اعتبار کم برخوردار بوده و متناسب به آن درآمد کم نیز دارد. از سوی دیگر شمار استادان و یا پروفیسورهای زن در دانشگاه ها آن قدر کم است که نمی تواند الگوی برای دختران محصل باشد. از اینجاست که عدم توازن در این زمینه پیوسته بیشتر می گردد.

استثناء های مثبت

در کنیا محصلان دختر و یا پسر هم وجود دارند که داستان زندگی تحصیلی شان می تواند سرمشق دیگران باشد. پسر جوانی در شهر نایری ممتازترین شاگرد دورۀ ابتداییه در تمام شهر بود. یک مکتب خوب ثانوی در نایروبی، پایتخت کنیا بعداً تمام مخارج تعلیمات بعدی وی را، به شمول لیلیه و فیس مکتب، به عهده گرفت. این جوان امروز با حمایت از جانب دولت در رشته های علم اقتصاد و زبان آلمانی در نایروبی تحصیل می کند.

برای دختران در کنیا، معروفترین نماد موفقیت آوما اوباما، خواهر بزرگ بارک اوباما است. او پس از پایان دورۀ مکتب با درجۀ عالی، اکنون با حمایت مؤسسۀ مبادلات اکادمیک آلمان، در آلمان تحصیل می کند و روی دوکتورای خود کار می کند. آوما اوباما همزمان در سازمان "کییر انترنشنل" فعالیت دارد.

جورج فیروین/ صفی الله ابراهیم خیل

ویراستار: عارف فرهمند