شبی با عارف و شیدا در کنسرت "ترانههای مشروطیت"
۱۳۹۰ اسفند ۶, شنبه
در میان شرکت‌کنندگان در این برنامه که زیر نظر دکتر محمود خوشنام، کارشناس موسیقی و از سوی کانون فرهنگی آوازه برگزار می‌شد، کثرت علاقهمندان آلمانی شرکت‌کننده در کنسرت جلب توجه می‌کرد.
در آغاز این کنسرت محمود خوشنام طی سخنانی به شرح ویژگی‌های موسیقی قاجار و جنبش مشروطه و تاثیر آن در پیروزی این جنبش پرداخت. وی همچنین با یادی از عارف قزوینی و علی‌اکبر شیدا، دو ترانه‌پرداز و شاعر دوران مشروطه در ایران، از چگونگی شکل‌گیری ترانههای اعتراضی و وضعیت موسیقی ایران تا پیش و پس از جنبش مشروطه گفت.
بشنوید: گفت و گو با محمود خوشنام در مورد برنامه «ترانههای مشروطیت»
محمود خوشنام به حضور پررنگ‌تر زنان در عرصه موسیقی ایران پس از جنبش مشروطه نیز اشاره کرد و از هنرمندانی همچون قمرالملوک وزیری، ملوک ضرابی و روح انگیز به عنوان خوانندگان سرشناس این دوره یاد کرد.
از نکات جالب در این برنامه و آن‌چه آشنایی با جزییات را برای همه‌ی شرکت‌کنندگان میسر می‌کرد، توضیحات مجری برنامه به زبان آلمانی بود که در هر بخش به صورت مجزا ارائه می‌شد.
بازخوانی ترانههای دوره‌ی مشروطه توسط سه خواننده‌ی زن (مریم آخوندی، پریسا بدیعی و بهرخ بابایی) و یک خواننده مرد (امیرهوشنگ راسخ) به همراه سه نوازنده اجرا می‌شوند. فرزین دارابی‌فر (تار و سه‌تار)، پویان آزاده (پیانو) و سیاوش رستانی (تمبک) خوانندگان برنامه را با ساز همراهی می‌کردند.
بازخوانی تصینف‌های دوران مشروطه
بخش نخست برنامه در دستگاه چهارگاه و با دو تصنیف "زلف کج" از علی‌اکبر شیدا و "چه در پیمانه کردی؟" از عارف قزوینی در آواز افشاری با اجرای مریم آخوندی برگزار شد.
پس از آن فرزین دارابی‌فر به تکنوازی تار به شیوه‌ی مرتضی خان نی‌داوود پرداخت که با استقبال علاقهمندان در سالن روبرو شد. سپس بهرخ بابایی خواننده‌ی دیگر برنامه تصنیف "خون جوانان وطن" از ساخته‌های عارف قزوینی را اجرا کرد تا نوبت به نوازنده‌ی پیانو برسد.
پویان آزاده قطعاتی از ساخته‌هایش را برای ساز پیانو نواخت که یادآور تک‌نوازی‌های جواد معروفی بود. در پایان بخش اول برنامه پریسا بدیعی دو تصنیف از ساخته‌های علی‌اکبر شیدا و محمدعلی امیرجاهد را به ترتیب با عناوین "دل شیدا" و "ای نوع بشر" اجرا کرد که با تشویق ویژه شرکت‌کنندگان همراه شد.
پریسا بدیعی، دختر رحمت‌الله بدیعی از موسیقی‌دانان سرشناس ایرانی با صدایی دلنشین و تکنیکی قابل توجه تصینف‌های این بخش را اجرا کرد. او در حاشیه کنسرت در گفت و گویی با دویچه وله در ارتباط با تعداد غیرمعمول خوانندگان در این برنامه گفت: « نوع موسیقی و آهنگ ترانه‌ها حضور خوانندگان بیشتری را می‌طلبید. هر خواننده‌ای نوع موسیقی مورد علاقه‌اش و تصنیفی را که بیشتر با جنس صدای‌اش مطابقت دارد انتخاب و اجرا کرد.»
مریم آخوندی نیز که موسیقی را نزد استادانی همچون نصرالله ناصح‌پور و اسماعیل مهرتاش فراگرفته است، در ارتباط با ویژگی برنامه بازخوانی "ترانههای مشروطیت" به دویچه وله گفت: « باید در نظر داشت که در این برنامه چهار نسل از خوانندگان و نوازندگان در گروه‌های سنی مختلف در کنار هم قرار گرفته‌اند که به نظر من یکی از ویژگی‌های مهم این برنامه محسوب می‌شود.»
فرزین دارابی‌فر، نوازنده‌تار و سه‌تار با اشاره به استقبال خوب مخاطبان ایرانی و آلمانی و همین‌طور نسل جوان از برنامه ترانههای مشروطه معتقد است: « تداخل چند برنامه‌ی موسیقی سنتی در یک شب سبب شد کمی پراکندگی در حضورعلاقه‌مندان ایجاد شود.»
دارابی‌فر در گفت و گویی با دویچه وله در حاشیه این برنامه همچنین گفت: «بهتر بود اگر از سازهای بیشتری در کنسرت استفاده می‌کردیم. اما باید گفت که تعداد بیشتر سازها تمرین‌های بیشتری را هم می‌طلبد که با فرصت کوتاهی که در اختیار ما بود، این هماهنگی ممکن نبود.»
از "حرف‌های عارف" تا "مرغ سحر بهار"
بخش دوم برنامه با "حرف‌های عارف" آغاز شد که اجرای آن را الهه خوشنام برعهده داشت. همان‌طور که از عنوان این بخش پیداست، الهه خوشنام گفته‌هایی از عارف قزوینی را در ارتباط با شرایط کشور در دوران جنبش مشروطه و همچنین وضعیت موسیقی در این دوران نقل کرد که با استقبال مخاطبان روبرو شد.
پس از "حرف‌های عارف" نوبت به تکنوازی فرزین دارابی‌فر رسید که به شیوه درویش‌خان بود و با ساز سه‌تاری اجرا شد که طنین بسیار خوشی داشت. پس از تکنوازی، بهرخ بابایی تصنیفی از عارف قزوینی با عنوان "کی گردد صبح" را اجرا کرد.
پویان آزاده، نوازنده‌ی پیانو سپس قطعه‌ای را بر اساس تصنیف "رفتم که رفتم" از ساخته‌های علی تجویدی اجرا کرد که برای ساز پیانو تنظیم شده بود و همراهی زیر لب شرکت‌کنندگان را در اجرای شعر آواز به همراه داشت.
در پایان امیرهوشنگ راسخ، از خوانندگان گروه کُر اپرای تهران پیش از انقلاب دو تصنیف "نگار بی خبر" و "یار قشنگ" به ترتیب از ساخته‌های درویش‌خان و جواد بدیع‌زاده را اجرا کرد.
همانند بسیاری از دیگر اجراهای موسیقی ایرانی پایان‌بخش این برنامه نیز ترانه‌ی مرغ سحر بود که این بار نه با یک خواننده که با حضور تمامی نوازندگان و چهار خواننده‌ی کنسرت اجرا شد.
همراهی حضار در اجرای این تصنیف که به گفته‌ی محمود خوشنام بیش از ۸۰ سال از زمان ساخت آن می‌گذرد باعث شد که خوانندگان دوباره به روی صحنه برگردند و این ساخته‌ی به یادماندی مرتضی نی‌داوود با شعر ملک‌الشعرای بهار را مجدد بخوانند.
جوان‌ترین همراه گروه، سیاوش رستانی (نوازنده تنبک)، در پایان برنامه در گفت و گویی با بخش فارسی دویچه وله به ریتم‌های پیچیده و دشوار تصینف‌های دوره‌ی مشروطه اشاره کرد. وی معتقد است، کار نوازنده‌ی تنبک اگر چه در این نوع از موسیقی از بداهه‌نوازی فاصله می‌گیرد، اما دقت در همراهی با سایر نوازنده‌ها و ریتم‌های متنوع تصنیف‌ها را باید از جمله ویژگی‌های مهم موسیقی مشروطه برشمرد.
کاوه بهرامی
تحریریه: شهرام اسلامی