منتقدان غربی "جدایی نادر از سیمین" را چطور دیدند
۱۳۹۰ اسفند ۶, شنبه
راجر ایبرت، اولین منتقد فیلمی است که برنده‌ی جایزه‌ی معتبر "پولیتزر" شده است. راجبر ایبرت از سال ۱۹۶۷ ستون پرخواننده و مشهور نقدفیلم در "شیکاگو سان تایمز" را می‌نویسد و با دقت و سخت‌گیری، فیلم‌های محبوب جهان را نقد می‌کند. ایبرت به همراهی سیسکل، دیگر منتقد فیلم مشهور جهانی یک برنامه تلویزیونی با عنوان "سیسکل و ایبرت و فیلم‌ها" را هم اجرا می‌کند.
پرآوازه‌ترین کارگردان جهان همیشه با نگرانی منتظرند تا ببینند ایبرت درباره‌ی فیلم آن‌ها چه می‌نویسد و نظرش به فیلم مثبت است یا منفی. نقد مثبت می‌تواند هزاران بیننده‌ی تازه برای فیلم به همراه داشته باشد و نقد منفی بیننده‌های بالقوه‌ی زیادی را می‌تواند پس زند.
ایبرت از سال ۱۹۶۷ رسم دیگری را هم آغاز کرده است. هرسال یک فیلم را به عنوان فیلم منتخب و محبوب خود در سال معرفی می‌کند و هرسال صفحه‌های هنری نشریات بسیاری در جهان، فیلم منتخب راجر ایبرت را اعلان می‌کنند. بسیاری از خوره‌های فیلم در جهان هرسال منتظرند تا ببیند ایبرت کدام فیلم را به عنوان فیلم منتخب سال معرفی می‌کند.
در سال ۲۰۱۱، فیلم منتخب راجر ایبرت، برای اولین‌بار فیلمی از ایران بود. ایبرت در ستون معرف خود در "شیکاگو سان تایمز"، فیلم ایرانی "جدایی نادر از سیمین" را به عنوان فیلم منتخب و محبوب خود در سال ۲۰۱۱ معرفی کرد و درباره‌ی آن نوشت: «همه‌چیز این فیلم درست، به‌جا و خوب پرداخته شده است. فیلم‌نامه‌ی فرهادی درخشان است، بازی‌ها درست و تحسین‌برانگیز است و تاثیری که فیلم بر روی مخاطب دارد، فراموش‌ناشدنی است.
آخرین ساخته‌ی اصغر فرهادی، کارگردان جوان ایرانی، حالا به معتبرترین جشنواره‌های جهانی نیز راه پیدا کرده است. خرس طلایی جشنواره فیلم برلین را دریافت کرد و اولین "گلدن گلوب" را برای سینمای ایران به همراه آورد. نه تنها به عنوان بهترین فیلم خارجی سال برای کسب اسکار نامزد شده، که در گروه بهترین فیلمنامه نیز، اصغر فرهادی کنار نام‌های بزرگی چون وودی آلن نامزد شده و بسیاری از منتقدان شانس وی برای دریافت اسکار در هر دو گروه را بسیار بالا پیش‌بینی کرده‌اند.
«جدایی قلب‌ها، تفکرها و باورها در ایران»
فیلم «جدایی نادر از سیمین»، از معدود فیلم‌های ایرانی است که درباره‌ی طبقه‌ی متوسط، تحصیل‌کرده و شهری ایران است. بسیاری از منتقدان فیلم در جهان می‌گویند فیلم فرهادی، چهره‌ی قشری از ایرانیان را نشان می‌دهد که معمولا در تصاویر غالب رسانه‌ای از ایران غایب‌اند. گروهی از مردم که نماینده باورها و ارزش‌های مورد پسند نظام حاکم در ایران نیستند.
جان پاورز، منتقد فیلم، در نقدی که درباره "جدایی نادر از سیمین" در "ان پی آر" نوشته است، می‌گوید: «در همه‌ی ۳۰ سال گذشته ما آمریکایی‌ها یاد گرفتیم و عادت کردیم که به ایرانی‌ها به چشم دشمنان خود نگاه کنیم. این باور کلیشه‌ای باعث شد بسیاری از آمریکایی‌ها اصلا سراغ فیلم‌های ایرانی هم نروند. در حالی که ایران یکی از کشورهایی است که در ۲۵ سال گذشته، گروهی از خلاق‌ترین و بهترین کارگردان‌های سینما را به جهان معرفی کرده است. اصغر فرهادی بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین این نسل از کارگردان‌های ایرانی است.
جان پاورز، فیلم "جدایی نادر از سیمین" را تمثیلی از اوضاع و شرایط فعلی ایران و اختلاف دیدگاه‌های مردم با حکومت و گروهی از مردم ایران با گروه دیگری می‌داند و می‌نویسد: «این فیلم تمثیلی از داستان ملتی است که هر روز از یکدیگر و حاکمیت‌شان و جامعه‌ی جهانی جدا شده و جدایی را در همه‌شکل تجربه می‌کنند. فیلم فرهادی، داستان جدایی قلب‌ها، تفکرها و باورها در ایران پرتناقض امروز است.»
جان اندرسون، منتقد فیلم نشریات «وال‌استریت ژورنال»، «ورایتی» و «نیویورک تایمز»، در نقد مفصلی که بر فیلم نوشته است، می‌گوید این فیلم در فضای سیاسی و جامعه‌ی آمریکا نیز می‌تواند مصداق داشته باشد. او عامل موفقیت فیلم را در به تصویر کشیدن داستانی می‌داند که جهانی است و هر بیننده که از سالن سینما بیرون می‌آید، گوشه‌هایی از این داستان، کاراکترها و موقعیت‌های پیچیده را در چندقدمی خود دیده و تجربه کرده است.
جان اندرسون می‌نویسد تعجب نمی‌کند که سیاستمداران و مقامات رسمی ایران این فیلم را دوست ندارند، همان‌طور که شرط می‌بندد عده‌ای از سیاستمداران و جنگ‌طلب‌های آمریکایی هم این فیلم را دوست نخواهند داشت. اندرسون می‌گوید: «این فیلم از شباهت‌های موقعیت‌های انسانی می‌گوید و برای هر آن‌کس که سود خود را در کوبیدن بر طبل جدایی و فاصله انداختن بین مردم می‌داند، فیلم خطرناکی است.»
او با تقدیر از اصغر فرهادی که بعد از دریافت جایزه‌ی "گلدن گلوب"، ترجیح داد از صلح‌طلبی مردم کشورش سخن بگوید، در پایان نقد خود می‌نویسد: «در دورانی که ملغمه‌ای از احساسات ملی‌گرایانه، قبیله‌ای، جنگ‌طلبانه و پروپاگاندا بر روابط ایران و آمریکا غلبه کرده و حکومت‌های هر دو طرف با اشتیاق بر طبل جنگ می‌کوبند، دوربین فرهادی سخاوت احساسی را ثبت می‌کند و به‌دنبال شباهت‌های موقعیت‌های انسانی است.»
«یک درام خانوادگی فوق‌العاده»
مارک روبین‌ویتز، منتقد فیلم «سی ان ان» نیز در نقدی که بر "جدایی نادر از سیمین" نوشته، فیلم را «یک درام خانوادگی فوق‌العاده» توصیف کرده است. او می‌نویسد: «غریزه‌ی من و نگاه منتقدانه‌ام به دنبال آن است که ایراد و اشتباه و نقطه ضعفی در فیلم فرهادی پیدا کند. اما ناچارم اعتراف کنم که این فیلم کوچک‌ترین ضعفی ندارد و کارگردان با دقت به کوچک‌ترین ریزه‌کاری‌ها هم دقت کرده است.»
او با ستایش از بازی‌های روان و به‌یادماندنی پیمان معادی، لیلا حاتمی، ساره بیات و سارینا فرهادی می‌نویسد: «هرچند مخاطب غیرفارسی زبان یک کلمه از دیالوگ‌های آن‌ها را نمی‌فهمد، اما همچنان به شدت تحت‌تاثیر بازی‌ها و حرکات درست و فکرشده‌ی آن‌ها می‌شود.» روبین‌ویتز، ۱۰ دقیقه‌ی پایانی "جدایی نادر از سیمین" را به عنوان «یکی از بهترین دقایق پایانی فیلم در تاریخ سینما» توصیف کرده است.
دیو کالهون، منتقد بریتانیایی فیلم می‌گوید در بریتانیا، آن‌ها عادت کرده بودند که فیلم‌هایی از ایران ببینند که عناصر اندکی از زندگی روزمره‌ی مردم یا قشر متوسط و تحصیل‌کرده را نشان می‌داد. او به فیلم‌های کیارستمی و جعفر پناهی اشاره می‌کند که اگرچه فیلم‌های خوش‌ساخت و به‌یادماندنی هستند، اما تصویری دقیق و روزمره از مردم ایران را نشان نمی‌دهند.
کالهون می‌گوید: «فیلم اصغر فرهادی بیننده را به زندگی در وسط شهر تهران می‌برد و تصویری واقع‌گرایانه از زندگی در پایتخت ایران را به تصویر می‌کشد. بعد از تماشای فیلم، بیننده حس می‌کند برای اولین‌بار تصویری به دور از اغراق از مردم ایران را دیده است، تصویری که یک‌جانبه‌نگر نیست.این فیلم یکی از بهترین تولیدات سینمایی است و مدت‌ها بود فیلمی، این‌چنین مرا تحت‌تاثیر قرار نداده بود.»
هرسال قبل از مراسم اهدای جوایز آکادمی هنرهای نمایشی، نشریات سینمایی از بیننده‌ها و منتقدان سینمایی نظرخواهی کرده و پیش‌بینی‌های آن‌ها از برندگان احتمالی را منتشر می‌کنند. امسال مجموع نظرخواهی‌ها، پیش‌بینی می‌کنند که فیلم "جدایی نادر از سیمین" برنده‌ی اسکار بهترین فیلم خارجی سال خواهد بود و منتقدان می‌گویند که فیلم در گروه فیلمنامه نیز، شانس بسیار بالایی دارد.
وودی آلن، کارگردان و نمایشنامه‌نویس معروف که فیلم "نیمه‌شب در پاریس" او در گروه فیلمنامه با "جدایی نادر از سیمین" رقابت می‌کند، با ستایش از ساخته‌ی اصغر فرهادی گفته است: «سال‌ها بود که نه فقط از سینمای ایران، که به طور کلی از سینما انتظار نداشتم که در این دوران بتواند چیزی بیافریند که این‌چنین تاثیر عمیق و ماندگاری بر من بگذارد.»
"جدایی نادر از سیمین" در سال ۲۰۱۱ در لیست برترین‌های بیش از ۳۰ منتقد فیلم معروف جهان جا گرفته است و تا به‌حال مجموع افتخارات و جوایزی که کسب کرده، بیش از هر فیلم دیگری ایرانی بوده است.
فرناز سیفی
تحریریه: مصطفی ملکان