راه حل‌های یک پروفسور آلمانی برای مبارزه با "کمبود خواب"

اغلب مردم آلمان، صرفنظر از این که به چه گروه سنی، شغلی و اجتماعی تعلق دارند، از Social Jetlag رنج می‌برند و می‌کوشند آن را با نوشیدن قهوه و کشیدن سیگار و پرخوری جبران کنند. این راه‌حل ولی نه تنها پیامدهای زیان‌بار کمبود خواب را از بین نمی‌برد، بلکه سبب بروز ناراحتی‌های دیگر هم می‌شود.

"ساعت درونی"

بدن انسان طوری تکامل یافته که به خودی خود، توانایی تشخیص میزان خواب مورد نیاز فرد را دارد. این قابلیت که به "ساعت درونی" معروف است، اکتسابی نیست و پیش از آن که کودک حتی راه رفتن را بیاموزد، عمل می‌کند. ولی از زمانی که برق اختراع شد و تفاوت شب و روز از میان رفت، جوامع بشری به نظم طبیعی این ساعت درونی بی‌اعتنا شدند و ‌کوشیدند کارها و فعالیت‌های ضروری یا غیرضروری خود را بر حسب عقربه‌های ساعت‌های دست‌ساخت خود تنظیم کنند تا آهنگ‌ طبیعی ساعت درونی.

کمبود خواب، دلایل مختلف دارد: برخی به مهمانی‌های شبانه می‌روند، بعضی‌ها تا دم صبح فرمول‌های ریاضی را برای امتحان فردا حفظ می‌کنند و برخی هم با صرف آخرین قطره‌ی انرژی برای بالا‌بردن بیشتر سود شرکت بیدار می‌مانند. هیچ‌کدام این افراد نگران این که وقتی به خواب می‌روند، سر وقت بیدار نشوند تا به کارهای "مهم‌تری" برسند، نیستند: ساعت شماطه‌دار، بدن خسته‌ی آن‌ها را دوباره از درون خوابی ژرف بیرون می‌کشد و روانه‌ی اداره، دانشگاه و دفترکار می‌کند.

عوارض حتمی و جنبی

پیامدهای زیان‌بار این روال غیرطبیعی، پس از مدتی خود را نشان می‌دهد: خستگی مفرط، کسالت و بی‌حوصلگی از عوارض ابتدایی آن است. پروفسور تیل روننبرگ که در "مرکز پژوهشی مونیخ" کار می‌کند و سال‌ها در باره‌ی پیامدهای زیان‌بار کمبود خواب بر سلامتی انسان تحقیق کرده، معتقد است که تأثیرات این "بیماری" به خستگی و کسالت و بی‌حوصلگی محدود نمی‌شود: کم‌خوابی مزمن، باعث بروز بیماری‌های قلبی، دیابت و اضافه وزن هم می‌شود.

نتایج پژوهش‌های این پرفسور نشان می‌دهند، کسانی که از کمبود خواب رنج می‌برند به اشتهای کاذب نیز مبتلا می‌شوند و برای ارضای احساس گرسنگی بر تعداد وعده‌های غذایی خود می‌افزایند، بدون آن که به کیفیت مواد غذایی اهمیت بدهند.

کمبود خواب را می‌توان اندازه گرفت: تفاوت بین ساعت‌های خواب در روزهای هفته که به‌کار و فعالیت می‌گذرد و ساعت‌های خواب در روزهای آخر هفته که فرد فرصت استراحت دارد. اگر دانشجویی، مثلاً، در آخر هفته ۱۰ ساعت بخوابد و در روزهای عادی شش ساعت، به معنای آنست که هر روز ۴ ساعت کمبود خواب دارد.

مبارزه‌ی فردی و اجتماعی

پروفسور تیل روننبرگ، برای مبارزه با این پدیده‌ی مدرن، دو راه پیشنهاد می‌کند: راه حل فردی که شامل کم‌خوری در شب و گردش زیر نور روز می‌شود و مبارزه‌ی اجتماعی که عبارت از دگرگون کردن نظم اجتماعی و تنظیم آن بر حسب ساعت درونی انسان؛ امری که پیاده کردن آن ساده نیست، مثل تغییر ساعت کار مدارس تا دانش‌آموزان بتوانند به جای ساعت ۸ صبح، هر روز بعد از خوابی سیر، حوالی ظهر به مدرسه بروند!