طرح جدید مجلس؛ "خودی‌ترکردن" رئیس‌جمهور و "ترس از رفراندوم"
۱۳۹۹ شهریور ۱۸, سه‌شنبه
طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری بحث تغییر نظام ریاستی به پارلمانی در ایران را دامن زده است. طرحی که عملا معطوف به تضعیف هر چه بیشتر رئیس جمهور و گسترش اختیارات شورای نگهبان در محدودسازی و "خودی‌تر" کردن نامزدان ریاست جمهوری است.
این طرح با واکنش‌های تندی حتی در میان محافل اصول‌گرا روبرو شده است.
در ماده شش این طرح که در کمیسیون شوراهای مجلس درحال بررسی است در ارتباط با نامزد انتخابات ریاست جمهوری گفته می‌شود که او باید "آرمان‌خواه" باشد و باید فردی "ساده‌زیست" باشد و "از اشرافی‌گری پرهیز کند".
در بندهای دیگر آمده است که داوطلب ریاست‌جمهوری به هنگام ثبت‌نام موظف است که برنامه خود را به صورت مکتوب به شورای نگهبان ارائه کند.
طبق این طرح، ضمن اینکه نامزد ریاست‌جمهوری باید پنج نفر از مشاوران خود را رسماً به شورا معرفی کند، شورای نگهبان هم به نوبه خود می‌تواند برای تایید صلاحیت آنان چه با مشاوران آن نامزد و چه با خود نامزد ریاست‌جمهوری مصاحبه حضوری داشته باشد و یا از نامزدها آزمون بگیرد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
گذر دوباره به "نظام پارلمانی؟"
تغییر نظام پارلمانی به نظام ریاستی، حذف نخست‌وزیر و واگذاری اختیارات محدود او به رئیس جمهور، در سال ۶۸ با بازنگری قانون اساسی اتفاق افتاد.
حدود ۱۰ سال پیش یعنی دو دهه پس از تغییر نظام پارلمانی به ریاستی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبرجمهوری اسلامی به هنگام دیدار از کرمانشاه آتش این بحث را دوباره برافروخت.
خامنه‌ای گفت: «اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک احساس شود به جای نظام ریاستی مثلاً نظام پارلمانی مطلوب است هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند.»
سخنان خامنه‌ای به عنوان "تمایل رهبر برای تغییر نظام سیاسی کشور" تلقی شده بود. با این وجود این "ایده و ابتکار رهبر" تا کنون عملی نشده است.
بحث بر سر تغییر نظام سیاسی کشور به ویژه در دوره‌هایی که جمهوری اسلامی ایران دچار بحرانی فراگیر می‌شود شدت می‌گیرد. بحرانی که که از نظر منتقدان با توجه به قدرت بی‌حد ولی فقیه، نه نظام پارلمانی دهه نخست بعد از انقلاب و نه سه دهه اخیر نتوانسته‌اند پاسخی بران آن بیابند.
بحث بر سر نظام سیاسی آینده کشور اکنون با قدرت‌گیری اصول‌گرایان در مجلس دوباره مطرح شد.
سید امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، نائیب رئیس مجلس می‌گوید نظر این است که نخست‌وزیری را احیا کنیم تا مجلس بتواند دولت را رصد کند.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس پیشنهاد می‌کند "در کشور مدتی طولانی نظام پارلمانی حاکم شود" چونکه به گفته او کابینه را می‌توان بارها ساقط و در موقع لزوم سریعا افراد را عوض کرد.
طرح کنونی در دست بررسی البته هنوز معطوف به حذف پست ریاست جمهوری نیست، ولی با تضعیف موقعیت او بیش از پیش این مقام را به تابعی از اراده و دست‌اندازی شورای نگهبان و مجلس برگزیده آن قرار می‌دهند.
واکنش مخالفان به طرح تغییر نظام ریاستی به پارلمانی
احسان بداغی، روزنامه‌نگار اصلاح طلب در "عصر ایران" در انتقاد از این طرح مجلس نوشته است ایجاد نظام پارلمانی همین "خطرهای حداقلی" را برای محافظه‌کاران بر طرف می‌کند، جو افشاگری‌های متقابل در رقابت‌های ریاست جمهوری و رویارویی‌های داغ را هم برای همیشه از صفحه سیاست‌ورزی ایران کنار می‌گذارد.
بداغی تاکید کرده است: «اما مشکل نظام پارلمانی جای دیگری است؛ برگزاری رفراندوم قانون اساسی. جایی که احتمالا این جریان از بروز دو مشکل هراس دارد؛ یکی رای ندادن مردم به پیشنهاد تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و دیگری مطرح شدن اولویت‌های متعدد دیگر توسط گروه‌های سیاسی و "اغیار" جهت ایجاد تغییر و اصلاحات در قانون اساسی.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
علی مطهری منتقد دیگر طرح تغییر نظام ریاستی به پارلمانی می‌گوید طرح اصلاح قانون انتخابات را شورای نگهبان مدیریت‌می‌کند نه مجلس.
به گفته مطهری نظام پارلمانی درجایی می‌تواند مفید باشد که احزاب قوی وجود داشته باشند و احزاب در تشکیل پارلمان نقش مهمی داشته باشند، انتخابات هم به معنای واقعی آزاد باشد و مجلس نمایندگی کل جامعه را برعهده داشته باشد.
مطهری می‌گوید اما چنین شرایطی در ایران مهیا نیست.
این نماینده پیشین مجلس بر این باور است که این گونه طرح‌ها را شورای نگهبان مدیریت می‌کند و خواسته‌هایی را که در مجلس قبلی نتوانست پیش ببرد در این مجلس دنبال می‌کند و این نمایندگان هستند که باید طرح‌ها را طراحی کنند، نه شورای نگهبان.
عبدی: مگر ریاست جمهوری اکابر است که کاندیداها در شورای نگهبان آزمون بدهند؟
عباس عبدی، تحلیل‌گر مسائل سیاسی هم در گفت‌وگو با "خبرآنلاین" می‌گوید از نظر او "دور خیز برای چنین تغییراتی ناشی از هراس تهیه‌کنندگان طرح‌ها از جایگاه و مقبولیت سیاسی‌شان نیز می‌شود".
عبدی در انتقاد از این طرح می‌گوید "مگر ریاست جمهوری اکابر است که کاندیداها در شورای نگهبان آزمون بدهند؟"
این تحلیل‌گر اضافه می‌کند: «این طرح را برای این داده‌اند که خیلی صریح و روشن این پیام را بدهند که دیگر انتخابات در کشور موضوعیتی ندارد و چیزی شبیه همان تعیین نخست‌وزیر است اما با این فرایند و سر و شکل. دلیل این که می‌خواهند این گونه رئیس دولت را انتخاب کنند، این است که جرأت تغییر قانون اساسی را ندارند تا رسماً دست به این کار بزنند. یعنی به گمان من از انجام رفراندوم قانون اساسی توسط مردم واهمه دارند.»