پیام خامنه‌ای به حجاج: دنیای اسلام دچار ناامنی است
۱۳۹۶ شهریور ۹, پنجشنبه
زائران ایرانی اعزام شده به عربستان سعودی روز پنجشنبه، نهم شهریور ماه مراسم مناقشه‌برانگیز "برائت از مشرکین" را در صحرای عرفات برگزار کردند. پیش از این زمزمه‌هایی به گوش می‌رسید مبنی بر این که ریاض یکی از شرط‌های موافقت با حضور ایرانیان در مراسم حج امسال را خودداری از برگزاری این مراسم و هرگونه گردهمایی عنوان کرده که از نظر این کشور در جهت سیاسی کردن حج ارزیابی می‌شود.
حجت‌الاسلام قاضی عسکر، نماینده ولی‌فقیه در امور حج و سرپرست حجاج ایرانی پیش از اعزام زائران به عربستان اعلام کرده بود که مطابق توافقی که میان نمایندگان دو کشور صورت گرفته برگزاری مراسم "برائت از مشرکین" و سایر گردهمایی‌های دیگر در محدوده اقامت‌گاه‌های ایرانیان بلاماتع است.
قاضی عسگر به خبرگزاری ایسنا گفت: «طبق آنچه در توافق ایران و عربستان آمده، هر گونه اجتماع و برگزاری مراسم‌ها در هتل‌ها و محل استقرار زائران ایرانی بلامانع است و چون مراسم برائت از مشرکان در صحرای عرفات در چادرهای محل استقرار زائران ایرانی برگزار می‌شود، مانعی در این زمینه وجود ندارد.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
خودداری خامنه‌ای از حمله به "حاکمان سعودی"
نماینده ولی فقیه در امور حج، در محل استقرار زائران ایرانی در صحرای عرفات، پیام رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای خطاب به حج‌گزاران امسال را خواند. خامنه‌ای در این پیام برخلاف سال گذشته از حمله مستقیم به حاکمان عربستان خودداری کرده و بدون نام بردن از این کشور خواستار توقف فوری "وقایع فاجعه‌بار" در کشورهای اسلامی از جمله یمن شده است.
مراسم سال گذشته حج در دوره اوج تنش‌ها میان تهران و ریاض برگزار شد. مسائلی مانند فاجعه منا که در جریان آن یک سال پیشتر صدها و به روایتی هزاران زائر از جمله چند صد ایرانی جان خود را از دست دادند و حمله به سفارت‌خانه و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد، روابط میان دو کشور را به شدت متشنج کرده بود.
بیشتر بخوانید: ابراز امیدواری ایران به برگزاری حج "آرام"
خامنه‌ای در پیام سال پیش خود به حجاج، که به رغم عدم حضور زائران ایرانی صادر شد، ضمن حمله مستقیم به رهبران عربستان از کشورهای اسلامی خواسته بود برای "مدیریت حرمین شریفین و مسئله‌ی حج" فکری اساسی کنند. او گفته بود: «جهان اسلام، اعم از دولت‌ها و ملت‌های مسلمان باید حاکمان سعودی را بشناسند و واقعیت هتاک و بی‌ایمان و وابسته و مادی آنان را به‌درستی درک کنند؛ باید به‌خاطر جنایاتی که در گستره‌ی جهان اسلام به بار آورده‌اند، گریبان آنها را رها نکنند.»
توصیه به "روسای کشورهای اسلامی"
رهبر جمهوری اسلامی در پیام حج سال ۹۶ به "حاکمان سعودی" هیچ اشاره‌ای نکرده و در مقابل تاکید می‌کند: «روسای کشورهای اسلامی و نخبگان سیاسی و دینی و فرهنگی در دنیای اسلام، وظایف سنگین بر دوش دارند: وظیفه‌ی ایجاد وحدت و برحذر داشتن همگان از ستیزه‌گری‌های قومی و مذهبی؛ وظیفه‌ی آگاه‌سازی ملت‌ها از شیوه‌های دشمنی و خیانت استکبار و صهیونیسم.»
در این پیام برخی دیگر از وظایف "روسای کشورهای اسلامی و نخبگان" این گونه توصیف شده است: «متوقف‌سازی فوری وقایع فاجعه‌بار در میان کشورهای اسلامی که امروز نمونه‌های تلخ آن همچون حوادث یمن، در سراسر جهان مایه‌ی اندوه و اعتراض است؛ وظیفه‌ی دفاع قاطع از اقلّیت‌های تحت ستم مسلمان، همچون مظلومان میانمار و غیره؛ و از همه مهم‌تر وظیفه‌ی دفاع از فلسطین و همکاری و همراهی بی‌چندوچون با ملتی که نزدیک به هفتاد سال است برای کشور غصب‌شده‌ی خود مبارزه می‌کند.»
بیشتر بخوانید: ظریف از تبادل دیپلمات میان ایران و عربستان خبر داد
خامنه‌ای با بیان این که امروز دنیای اسلام دچار "ناامنی اخلاقی و معنوی، و ناامنی سیاسی" است، علت اصلی این وضعیت را "غفلت مسلمانان" و "هجوم بی‌رحمانه‌ی دشمنان" عنوان کرد. او افزود: «نتیجه آن است که دشمن صهیونیست در قلب جغرافیای جهان اسلام در حال فتنه‌گری است و ما غافل از وظیفه‌ی قطعی نجات فلسطین، به جنگ داخلی در سوریه و عراق و یمن و لیبی و بحرین، و مواجهه با تروریسم در افغانستان و پاکستان و غیره سرگرمیم.»
بهبود نسبی روابط تهران و ریاض که اعزام زائران ایرانی به حج ۹۶ را ممکن کرده در حالی رخ داده که هنوز تکلیف مطالبات ایران، از جمله برای روشن کردن مسئولیت دو حادثه مرگ‌بار در منا و مسجد الحرام و پرداخت غرامت به بازماندگان صدها قربانی ایرانی این حوادث مشخص نشده است.
رهبر جمهوری اسلامی در انتهای پیام خود به زائران حج ۹۶ که در آن از اشاره به این مطالبات خبری نیست نوشته است: «حج مقبول برای همه‌ی شما مسئلت می‌کنم و یاد شهیدان منا و مسجدالحرام را گرامی می‌دارم و علو درجات آنان را از خداوند رحیم و کریم طلب می‌نمایم.»
گام‌هایی برای تنش‌زدایی؟
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران که به تازگی با همتای عربستانی خود در استانبول دیداری گذری داشته چند روز پیش از انجام سفرهای دیپلماتیک میان دو کشور در آینده نزدیک خبر داد و هدف از این کار را بازدید از سفارت‌خانه‌های تعطیل شده عنوان کرد.
بیشتر بخوانید: تبادل پیام‌های ایران و عربستان توسط وزیر خارجه عراق
به رغم نشانه‌هایی که می‌تواند حاکی از حرکت ایران و عربستان برای کاهش تنش‌ها باشد، دو کشور در بسیاری از بحران منطقه‌ای از جمله در سوریه، یمن، بحرین، لبنان و قطر رو در روی یک‌دیگر قرار دارند و هر یک دیگری را به بی‌ثبات کردن منطقه و حمایت از گروه‌های تروریستی متهم می‌کند.
محمد جواد ظریف اخیرا حمله به سفارت‌خانه و کنسولگری عربستان در ایران را اقدامی "اشتباه و تاسف‌برانگیز" خوانده است. این اظهارات و پیام امسال خامنه‌ای به زائران حج که قابل مقایسه با پیام بسیار تند سال گذشته نیست، می‌تواند چراغ سبزی برای فراهم شدن زمینه برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض ارزیابی شود؛ گرچه این مسیر همچنان دشوار و پر دست‌انداز به نظر می‌رسد.