پیشنهاد "گروه بحران" برای عملی کردن اینس‌تکس

علی‌واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران است. او در گفتگو با دویچه‌وله پیشنهاد این گروه برای تقویت سازوکار ویژه مالی اروپا برای ارتباط تجاری با ایران (اینس‌تکس) را توضیح می‌دهد.

 

آقای واعظ به نظر می‌‌رسد سازوکار ویژه مالی اروپا برای ارتباط ایران (اینس‌تکس) در صورت فعلی خود منفعت چندانی برای ایران ندارد. چرا حوزه عمل این سازوکار اینقدر محدود است؟

این سازوکار تصمیم هوشمندانه سه کشور اروپایی امضاءکننده برجام است که برای معافیت از تحریم‌های آمریکا به تجارت در زمینه نیازهای انسان‌دوستانه محدود شده است. این محدودیت امکان فشار بر این سازوکار از سوی دولت ترامپ را تقریبأ منتفی می‌کند. اما مشکل اصلی لزوما محدوده این سازوکار نیست، بلکه مسئله توان پاسخگویی آن به انتظاراتی است که از این سازوکار ایجاد شد و حال تأخیر در راه‌اندازی آن، امید زیادی را به نومیدی تبدیل کرده است.

 

اینس‌تکس تا چه محدود‌ه‌ای می‌تواند گسترش پیدا کند؟

تنها راهی كه می‌تواند اینس‌تکس را اجرایی کند اين است كه سه کشور اروپایی امضاءکننده برجام مقدار قابل توجهی اعتبار صادراتی را به آن تزريق كنند و زمینه استفاده از آن را برای دیگر كشورهای اروپایی فراهم کنند. در نهايت، بدون پشتوانه و حمايت مستقل، بسياری از شركت‌های اروپايی با دلیل نگرانی از مجازات‌های احتمالی آمریکا از تجارت با ایران خودداری می‌کنند.

گروه بحران پیشنهاد کرده است که از روسیه (و احتمالا چین) به عنوان واسطه برای صادرات نفت ایران به اروپا و واریز پول به اینس‌تکس استفاده شود. این پیشنهاد چه کمکی به اینس‌تکس می‌کند؟

همکاری میان کشورهای متعهد به توافق برجام می‌تواند اینس‌تکس را تقویت کند. روسیه با مبادلات نفتی با ایران و چین از طریق ادامه واردات نفت از ایران می‌تواند اعتبار بیشتری به سازوکار ویژه مالی اوپا بدهند. آنها می‌توانند درآمدهای نفتی ایران را به اینس‌تکس واریز کنند تا ایران از این درآمد برای پرداخت هزینه صادرات خود از آسیا و اروپا از آن استفاده کند. هیچ چیز مانند درآمدهای نفتی این سازوکار را تقویت نخواهد کرد.

بنابراين اگر اروپا می‌خواهد اعتبار صادراتی را به این مكانيزم تزريق كند، بايد با كشورهايی كه مایل به مشارکت در زمینه تجارت انرژی با تهران هستند، همکاری کند. این همکاری ممکن است برای اروپا هزینه سنگینی داشته باشد، اما این هزینه در مقایسه با هزینه‌های یک جنگ دیگر در خاورمیانه برای اروپا -از جمله بحران پناهجویی یا رشد افراط‌گرایی در اروپا - کمتر است. اروپا حال با خطر از دست دادن اهمیت استراتژیک خود روبه‌رو است. علاوه بر این، تلاش کشورهای اروپایی برای بهبود رابطه خود با دولت ترامپ، ارتباط فرا اقیانوسی اروپا و آمریکا را بهتر نکرده است.

 
فکر می‌‌کنید اینس‌تکس در چه شرایطی می‌تواند مشوق بازگشت تهران به برجام باشد؟

زمانی که به یک مکانیسم معنادار برای حفظ تجارت انسان‌دوستانه بین ایران و اروپا تبدیل شود. در حال حاضر اینس‌تکس حتی نزدیک به این مرحله هم نیست. این سازوکار زمانی می‌‌تواند توجیهی برای بازگشت کامل ایران به برجام باشد که ظرفیت تجاری چند میلیارد دلاری دو جانبه در اختیار شما قرار دهد.