Azyl dla byłego premiera Macedonii. Dylemat dla Orbána

To historia niczym z politycznego thrillera. Jest jednak prawdziwa. Opowiada o upadku byłego szefa rządu, który wszedł w konflikt z prawem, i o tym jak jeden z krajów UE  staje się jego wspólnikiem. Były premier Macedonii Nikoła Gruewski, który w latach 2006-2016 rządził swoim krajem w autorytarny i mafijny sposób, skazany za korupcję na dwa lata więzienia, mimo konfiskaty paszportu uciekł na Węgry. Tam wystąpił o azyl polityczny.

To, jak udało mu się uciec, pozostaje na razie zagadką. Na Facebooku Gruewski sam poinformował, że przebywa na Węgrzech. „Na zawsze pozostanę wierny sprawie Macedonii. Nigdy się nie poddam” – napisał.

Skopje potwierdza

Na razie węgierskie urzędy nie potwierdzają oficjalnie, że Gruewski wystąpił o azyl. Na zapytanie Deutsche Welle rzecznik węgierskiego rządu odpowiedział, że zamiaru Gruewskiego nie może „ani potwierdzić, ani zdementować". Rząd nie może udzielać żadnych informacji na temat toczących się procedur azylowych.

Macedoński MSW potwierdził jednak informacje o ucieczce Gruewskiego na Węgry. O jego pobycie w tym kraju poinformowała resort strona węgierska. Macedońskie urzędy wydały jednocześnie międzynarodowy nakaz aresztowania byłego premiera, a ministerstwo spraw zagranicznych wezwało do siebie węgierskiego ambasadora. Mimo tego Budapeszt uparcie milczy.

Aby zrozumieć wymiar sprawy, trzeba przypomnieć historię Gruewskiego i jego bliskie kontakty z premierem Węgier Viktorem Orbánem. Były premier Macedonii rządził do czasu wymuszenia na nim w 2016 roku dymisji w sposób, który porównywany jest do metod zorganizowanej przestępczości. Potwierdza to tysiące dokumentów i nagrań skrupulatnie przeanalizowanych w ostatnich dwóch latach przez prokuraturę. Gruewski i jego najbliżsi współpracownicy masowo podsłuchiwali i systematycznie grozili przeciwnikom politycznym. Regularnie fałszowali wybory i ustanowili system obszernej korupcji politycznej.

Limuzyna – przypadek jeden z wielu

Gruewski został skazany w maju tego roku. Konkretnie chodziło o nielegalny zakup luksusowej limuzyny. Dostał dwa lata. Byłego premiera czekają jednak kolejne procesy sądowe w o wiele ważniejszych sprawach. Dowody są przytłaczające, a Gruewski może się spodziewać kolejnych wyroków pozbawienia wolności.

Pomimo, iż w ostatnich latach jako premier Macedonii Gruewski coraz bardziej był odizolowany na arenie międzynarodowej, premier Węgier Viktor Orbán był jednym z niewielu, którzy pielęgnowali kontakt. Ponad rok temu Orbán wystąpił w Macedonii podczas kampanii wyborczej razem z Gruewskim i byłym premierem Słowenii Janezem Janszą – również skazanym za korupcję. Wówczas Gruewski nie miał już paszportu, a węgierski media spekulowały, czy Orbán obiecał mu azyl.

Ostatni publiczny akt przyjaźni dla Gruewskiego ze strony Orbána miał miejsce przy okazji wrześniowego referendum w sprawie nazwy nazwy państwa. Było to wieloznaczne nagranie wideo dla partii Gruewskiego VMRO-DPMNE, które można interpretować także jako odrzucenie kompromisu z Grecją.

Związek Orbána i Gruewskiego wykracza poza te gesty. I tak na przykład biznesmeni z partii Orbána Fidesz zainwestowali w Macedonii w wiele mediów związanych z VMRO.

Męska przyjaźń

Częścią politycznej strategii Orbána i jego rządu jest wspieranie autorytarnych przywódców Bałkanów Zachodnich i postulowanie szybkiej integracji tego regionu z UE. Orbán ma nadzieję, że wzmocni tym własne plany reformy UE zmierzające do zapewnienia pojedynczym krajom Wspólnoty więcej suwerenności i zniesienie procecur praworządności. Przyjazne stosunki z premierem Węgier utrzymują także prezydent Serbii Vučić i Czarnogóry Djukanović.

Przypadek Gruewskiego stawia teraz Orbána, ale i macedoński rząd Zoran Zaeva, przed poważnymi problemami. Niesie on ze sobą wiele pytań. Dlaczego Gruewski nie był lepiej nadzorowany przez macedońskie urzędy? Czy rząd Zaeva nie jest w stanie kontrolować policji i wywiadu? Od tygodni wiadomo było, że były premier zacznie na początku listopada odsiadywać wyrok. Niektóre sygnały świadczyły o planach ucieczki.

Problem dla Orbána

Inne pytania dotyczą Węgier. Jak Gruewski bez paszportu mógł przyjechać do Budapesztu? Jakby nie było Węgry są jednym z krajów UE o najlepiej strzeżonych granicach. Zgodnie z obowiązującym na Węgrzech prawem Gruewski musiałby przebywał w jednym z ośrodków tranzytowych dla osób wnioskujących o azyl. Jeśli przyjechał przez Serbię, musiałby zostać automatycznie wydalony, bo Serbia jest dla Węgier „pewnym krajem pochodzenia". Odrzucony musiałby zostać także jego wniosek o azyl.

Do tej pory premier Węgier kładł duży nacisk na legalność i formalne przestrzeganie zasad demokracji. Teraz stoi przed największym dylematem w swojej karierze – musi zdecydować, czy oficjalnie pomoże prawomocnie skazanemu przestępcy, czy będzie przestrzegał obowiązujących przepisów i prawa międzynarodowego.