معدن حاجی‌ گک و برنده ‌هایی که حاضر نیستند

از میان تمام شرکت هایی که خواستار استخراج معدن حاجی گک بودند، اسناد شش کمپنی معتبر دانسته شد؛ ولی از این میان دو کمپنی هندی و کانادایی برنده شدند. با گذشت سه سال از برنده شدن این دو شرکت، هنوز کار عملی استخراج معدن آهن حاجی گک آغاز نشده است.

وزارت معادن افغانستان در اکتوبر 2011 اعلام کرد که کنسرسیوم «سیل» هندی و شرکت «کیلو گولد ماین» کانادایی برنده شده اند. حالا یکی از شش شرکت داوطلب استخراج معدن حاجی گک، در مورد برنده شدن دو شرکت دیگر اعتراض دارد.

شرکت اکتکوی امریکایی نیز از جمله همین شش شرکت بود. نصیر شنصب، رییس این شرکت روز یک شنبه 20 میزان 1393 در یک کنفرانس خبری در کابل گفت: «یگانه بیدی (مناقصه) ای که واقعا ولید (معتبر) و قابل قبول بود، بید ما بود. دلیلش بسیار ساده بود. همه اسناد تمام مسایل را مشخص می ساخت و ما همه چیز را مشخص کرده بودیم.»

سخنگوی وزارت معادن و پترولیم افغانستان پس از این نشست خبری در یک تماس تلیفونی در پاسخ به اعتراض این شرکت امریکایی گفت که پس از مطالعه اعتراضات، موقف این وزارت را مشخص خواهد کرد.

شرکت هندی «سیل» در رابطه به این که چرا کار عملی پروژه استخراج آهن حاجی گک را آغاز نمی کند گفته است که افغانستان در لیست سیاه سرمایه گذاری قرار دارد و پیدا کردن پول برای سرمایه گذاری بر این پروژه آسان نیست.

شرکت های بی ‌سرمایه

این نخستین اعتراض در باره شرکت های برنده برای استخراج معدن حاجی گک نیست. پیش از این نیز رسانه های داخلی افغانستان از کاستی هایی که در قرارداد استخراج این معدن وجود دارد، پرده برداشته بودند.

براساس اظهارات مسئولان شرکت اکتکو، این شرکت می خواهد آهن حاجی گک را پس از استخراج در داخل افغانستان ذوب کند، در حالی که دو شرکت دیگر حاضر به این کار نیستند.

اعتراض دیگر در برابر شرکت های برنده این است که این شرکت ها سرمایه کافی نقدی در اختیار ندارند و نمی توانند کار عملی استخراج را آغاز کنند. براساس اظهارات مسوولان شرکت اکتکو، شرکت هندی گفته است که از دولت افغانستان قرضه می گیرد ولی دولت افغانستان از نگاه مالی در موقعیتی نیست که به شرکت های خارجی پول بدهد.

آقای شنصب گفت شرکت امرکایی اکتکو حاضر است تا 1500 میلیون دالر را بر معدن حاجی گک سرمایه گذاری کند در حالی که دو شرکت دیگر با گذشت سه سال هیچ کاری انجام نداده اند: «تاحال سه سال می گذرد، آن ها (شرکت ها) می گویند که ما پول نداریم. حکومت هندوستان در سال 2012 گفت که ما برای حاجی گک پول نمی دهیم.»

دیده بان شفافیت افغانستان که قراردادهای معادن را نظارت می کند نیز از وزارت معادن انتقاد کرده است. این نهاد گفته است که دو شرکت برنده تصمیم دارند آهن را به شکل خام از افغانستان خارج کنند که در این صورت، ضرر اصلی متوجه افغانستان است.

حق الامتیاز ناچیزی که دو کمپنی برنده به افغانستان می دهد نیز با انتقادهایی همراه شده است. انجنیر محمد اکرم غیاثی معاون پیشین وزارت معادن گفته است که کمپنی های برنده چیزی بیشتر از 5 درصد حق الامتیاز برای افغانستان می دهد در حالی که کمپنی هایی که در داوطلبی برنده نشده اند، چهار برابر این حق الامتیاز را در نظر گرفته و این کمپنی ها بیش از 20 درصد امتیاز را برای دولت افغانستان قایل شده اند.