آغاز سال تحصیلی؛ از تدریس زبان مادری اقوام خبری نیست
۱۳۹۴ مهر ۱, چهارشنبه
علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش ۱۱ مهر ۱۳۹۲ اعلام کرد که "تدریس زبان قومیت‌ها در مدارس در اولویت" برنامههای او قرار دارد. فانی از طرح خود برای عملی کردن وعده رئیس جمهور صحبت کرد اما طرح او با موجی از مخالفتها در بدنه حاکمیت روبرو و نهایتا به فراموشی سپرده شد. بنابراین سال تحصیلی جدید امسال نیز برای میلیونها کودک ایرانی در مناطق قومی بدون تدریس زبان مادری در مدارس کشور آغاز میشود.
بیشتر بخوانید: کارنامه و عملکرد دو ساله روحانی در مورد مطالبات اقوام
اما ناگفته نماند که در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید اتفاقات مهمی از منظر اقوام روی داد. روحانی در سفر به استان‌های آذربایجان شرقی در ۳۰ اردیبهشت (۲۰ مه) و کردستان در ۴ مرداد (۲۶ ژوئیه) برای نخستین بار از وعدههای خود به اقوام یاد کرد. تاسیس "بنیاد فرهنگی" در تبریز، افتتاح دو واحد آموزش زبان کردی در دانشگاه‌های‌کردستان و مژده تاسیس بخش کردی خبرگزاری دولتی ایرنا از جمله این رویدادهاست.
از همه مهمتر خبرگزاری ایرنا (۲۷ مرداد / ۱۸ اوت) گزارش داد تالیف محتوای کتب درسی دانش آموزان به زبان کردی در دست اقدام است. به نوشته ایرنا در صورت آماده شدن محتوای این کتب، تدریس آن از امسال آغاز میشود در غیر این صورت از سال آینده این امر اجرایی خواهد شد.
بیشتر بخوانید: روحانی: تدریس زبان کردی؛ نشانه تغییر سیاست دولت یا بازی سیاسی
در همین راستا خبرگزاری مهر نیز (۲۲ شهریور/ ۱۳ سپتامبر) گزارش داد که مقدمات راه اندازی سرویس زبان کردی این خبرگزاری انجام شده و این بخش آماده رونمایی است.
به رغم این گامهای مثبت در آستانه سال تحصیلی جدید هنوز از تدریس زبان مادری اقلیتهای قومی در مدارس کشورخبری نیست. اما این وضعیت در دانشگاههای کشور رو به تغییر است. بر اساس دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور سراسری ۱۳۹۴ سازمان سنجش آموزش کشور برای مهرماه سال ۹۴ نخستین بار در دوره روزانه ۴۰ دانشجو در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات کردی پذیرش خواهند شد.
به گزارش ایرنا فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با موافقت کرده است. پیشتر این فرهنگستان با اتخاذ مواضعی تند و منفی از تدریس زبان اقلیتهای قومی در مدارس انتقاد کرده بود.
قانون اساسی و تدریس زبان مادری در مدارس
مهری جعفری، وكیل پایه یک دادگستری میگوید: «یکی از اصول روشنی که در قانون اساسی قید شده و هیچ کس پس از تصویب این قانون، آن را نه دیده و نه به لزوم عملی شدن آن فکر کرده همین اصل ۱۵ قانون اساسی است که میگوید: «استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است.»
بیشتر بخوانید: آغاز سال تحصیلی و فراموشی وعده روحانی برای اقوام
خانم جعفری که با مسئله اقوام در ایران آشنائی دارد، در گفت و گو با دویچه وله تاکید میکند که مسئله وعده دادن با مسئله طرح و برنامه ریزی و زمانبندی گره میخورد. ارائه ندادن یک برنامه که زمان و امکانات و چگونگی انجام وعده را نشان دهد، میتواند طرح و برنامههای مهم سیاسی و اجتماعی یک کشور را در حد حرفهای بیپایه و اساس و فاقد مفهوم تنزل دهد.
این کارشناس همچنین تاکید میکند: «برای اجرا کردن وعدهها، روحانی نیاز به بودجه، کارشناس، زمان و چانه زنی‌های سیاسی و غربالهای زمانبر اطلاعاتی و امنیتی خواهد داشت که به طور واقعبینانه ظاهر موضوع و باطن آن با آن چه که ایشان به زعم خود با کلیدی در دست برای باز کردن قفلها وعده دادهاند، متفاوت مینماید. اما امیدوار هستیم روزی در همین آینده نزدیک عملی شود.»
تدریس زبان مادری از مدارس آغاز شود
مهدی نعیمی اردبیلی، مدرس سابق زبان ترکی آذربایجانی دردانشگاههای کشور به دویچه وله میگوید: «در ماههای اخیر، این مقوله (مسئله زبان مادری) در مورد زبان کردی تا حدودی جدی‌تر شد و رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان ایجاد شد. حتی علاوه بر آن در دانشگاههای دیگر استان کردستان بصورت دو واحد درسی نیز قابل ارائه گشت. همچنین خبرگزاریهای معتبر جمهوری اسلامی ایران نیز بخش کردی خود را تأسیس میکنند. همه این دستاوردها امر مبارکی است ولی کافی نیست؛ چراکه اولا آموزش به زبان مادری باید جزو برنامههای مهدهای کودک و مدارس بوده و در دانشگاه امتداد یابد نه اینکه نقطه صفر آن در دانشگاه باشد، ثانیا محدود به زبانهای فارسی و کردی نباشد.»
بخوانید: از آموزش زبان مادری تا آموزش به زبان مادری
به نظر آقای نعیمی اردبیلی وعده انتخاباتی آقای روحانی مبنی بر تاسیس فرهنگستان زبان ترکی به ایجاد "بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان" تقلیل یافت که موسسین اصلی آن وزیر ارشاد، استاندار و نماینده ولی فقیه هستند و حتی در اساسنامه بنیاد مزبور به زبان ترکی آذربایجانی اشارهای نمیشود.
این مدرس سابق زبان ترکی در دانشگاههای ایران نتیجه میگیرد: «به نظر می‌رسد ترویج وسیع زبانهای غیر فارسی، حاکمیت زبان رسمی فعلی را برعرصه مملکت متاثر و تهدید کرده، نهایتا منجر به ایجاد پلی برای تفویض قدرت به آنها نیز میشود. در حالیکه تدریس آنها در دانشگاه‌ها به دلیل فرمت بندی اذهان دانشجویان با زبان فارسی در دوران مدرسه و همچنین تعداد بسیار معدود و کنترل‌شده زبان‌آموزان در سطح دانشگاه، آنچنان موجب تراشیدن رقیب اساسی نمیشود.»
هر دو کارشناسی که با دویچه وله صحبت کردند بر این باورند که تدریس زبانهای مادری اقلیتهای قومی نه از دانشگاه، بلکه از مدارس کشور باید آغاز شود. مهری جعفری، وکیل پایه یک دادگستری تاکید میکند انتظار این است که آقای روحانی برنامه دقیق عملی شدن آزادی تدریس زبان مادری را از امسال تا سال آینده ارائه دهند.