Ukraina: Ocalali z Holocaustu zostali ewakuowani do Niemiec
2 kwietnia 2022
Przybywają do Niemiec z tym, co mogą unieść: małą walizką, torbą podróżną, zdjęciami, notatnikiem z adresami i telefonem komórkowym. I z wieloma wspomnieniami o tym, czego doświadczyli w swym długim życiu.
„Spełnione życie” na końcu drogi
Trzy zmęczone do cna kobiety wysiadają z autobusu Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Jedną z nich sanitariusze muszą wynieść z pojazdu na noszach. Żydowskich ocalałych z Holocaustu, przybyłych z Ukrainy do Niemiec, wita Thomas Boehlke. Bez fanfar i długiego przemówienia, „ponieważ wszyscy jesteśmy bardzo zmęczeni”, jak wyjaśnia. Także on ma za sobą trzy dni wyczerpującej podróży z wieloma przesiadkami. Na jej końcu czeka dom opieki „Erfuelltes Leben” (pol.: „Spełnione życie”) w Berlinie. Czy to właściwa nazwa w tej sytuacji?
Lilia Waksman od razu dostrzega swojego wnuka, który od kilku miesięcy mieszka i pracuje w Berlinie. Pospieszył na spotkanie z nią, aby móc ją osobiście przywitać w tym domu.
– Tak bardzo cię kocham – czule mówi do niego Lilia. Oboje są bliscy łez. Lilia Waksman ma 82 lata i przybyła do Niemiec z obleganego przez Rosjan Dniepru (dawniej Dniepropetrowsk). Jako dziecko przeżyła wojnę, prześladowania i ucieczkę. A teraz znowu została skonfrontowana z wojną.
– Jestem po prostu zaszokowana tym, co się obecnie dzieje w Ukrainie. Nie mogę uwierzyć, że teraz dzieje się tam to samo, czego doświadczyłam przed laty jako dziecko – wzdycha.
Także dla prawie 90-letniej byłej lekarki Ałły Sanelnikowej ucieczka z okrążonego przez Rosjan Charkowa jest ciężkim szokiem i traumą, że w jej życie ponownie tak brutalnie wdarła się wojna. To, jak mówi, „prawdziwa katastrofa”.
– W gruncie rzeczy żałuję tego, że tego dożyłam; że po raz drugi w swoim życiu muszę doświadczać tego samego.
Po prostu przeżyć, ale jak?
W wojnie w Ukrainie samo przeżycie dla ludzi starych i ciężko doświadczonych przez życie jest coraz większym wyzwaniem. Sami nie dają sobie rady. Brakuje wody, zdobycie żywności stanowi nie lada wyzwanie. Na terenach ogarniętych działaniami wojennymi często wyłączane są woda i prąd. Nie można liczyć na pomoc ze strony personelu z branży pielęgnacyjnej, a nawet ze strony bliskich i krewnych, ponieważ nie mogą jej udzielić, gdy oddziały rosyjskie bombardują lub ostrzeliwują z artylerii dzielnice mieszkaniowe w miastach.
W tej sytuacji organizacje żydowskie, takie jak Claims Conference i Zentralwohlfahrtsstelle der Juden, postanowiły pomóc ocalałym z Holocaustu w opuszczeniu Ukrainy. Zainicjowana przez nie akcja, w której uczestniczą także niemieckie ministerstwa, urzędy i organizacje charytatywne, trwa jednak dopiero od paru dni.
– Do dziś udało się nam ewakuować z Ukrainy około 30 osób, a 20 dalszych jest w drodze – powiedział w rozmowie z DW Aron Schuster, dyrektor organizacji Zentralwohlfahrtsstelle der Juden i jeden z koordynatorów tej akcji.
W sumie na liście osób wymagających pomocy jest około 400 nazwisk. Muszą się jednak na to zgodzić. Ogólnie ocenia się, że w Ukrainie żyje jeszcze około 10 tysięcy osób ocalałych z Holocaustu, jak wyjaśnia Schuster. Wiele z nich przeżyło nazistowskie obozy koncentracyjne.
Ucieczka do kraju sprawców
Dla ocalałych z Holocaustu ucieczka do Niemiec – kraju, który zgotował im niewyobrażalne cierpienia – graniczy z absurdem. Tym bardziej, że uciekają przed Rosją, czyli krajem, którego wojska wyzwoliły ich z niemieckiej niewoli, a teraz prowadzą wojnę z Ukrainą. Hitler chciał zmazać z powierzchni ziemi żydowskie życie i kulturę. A teraz ich życiu zagraża prezydent Rosji, Putin.
– My po prostu cieszymy się, że jesteśmy teraz bezpieczni – mówi, zagadnięta o to, Larysa Szeherbyna, która z chorą na demencję matką i synem kilka dni temu przybyła do Berlina. Także w nazistowskich Niemczech, dodaje, „byli ludzie, którzy ukrywali Żydów, ryzykując przy tym własnym życiem”.
Dla niektórych ewakuowanych z Ukrainy, wyjaśnia Aron Schuster, ucieczka do Niemiec, kraju sprawców, stanowi „szczególne wyzwanie”. Mimo to większość z nich odczuwa przede wszystkim wdzięczność, że mogła wydostać się z ogarniętej wojną Ukrainy.
Ośmioro ocałałych z Holocaustu i niektórych ich bliskich przyjął w swoim berlińskim domu opieki „Spełnione życie” Thomas Boehlke. Na większą liczbę osób właściwie już nie ma w nim miejsca, ale, jak mówi, „jakoś zmieścimy tu jeszcze parę dodatkowych osób, po prostu z poczucia historycznych zobowiązań”.
Ewakuowani z Ukrainy nie chcą pozostać „rozbitkami” w Niemczech. Większość z nich, jak tylko sytuacja na to pozwoli, zamierza powrócić do Ukrainy. Pytanie tylko, czy będą mieli do czego wracać. Czy ich domy też nie zostaną zniszczone przez rosyjskich żołnierzy.
Na razie wszyscy cieszą się, że „zostali tak bardzo po ludzku przyjęci w Niemczech”, jak to ujęła Ałła Sanelnikowa z Charkowa. Pozostali, którzy mają za sobą podobne przeżycia co ona, mogą jej jej tylko przytaknąć.